Heimildaritgerð um sögu Rússlands- og Úkraínusvæðanna eftir Milliliðir

Inngangur

Hér verður fjallað um sögu borgarinnar Hólmgarðs, saga borgarinnar verður tekin fram og hvað það er við borgina sem er eftirsóknarvert þegar hugsað er útí almenn verðmæti sem hún hefur að geyma í augum veldis sem berst um yfirráð þessara svæða. Vitnað er í sögulega atburði og dæmi tekin um nýlega atburði sem finna hægt var á netinu varðandi Hólmgarð.  Hér verður fjallað um landið Úkraínu sem varð og er enn árið 2025 þolandi árásr frá stórveldinu Rússlandi sem nýlega hefur misst öll tengsl við vesturlönd, í leiðinni skapaði Rússland hættu á að þriðja heimstyrjöldin hefjist á allra næstu árum á jörðunni. Skrifað er um sögu borgarinnar allt frá upphafi til dagsins í dag og nokkrir merkilegir hlutir verða dregnir fram í sviðsljósið með gagnrýnu sjónarmiði mínu. Hér verða tilvísanir um einhverja sérstæka og frásagnalega viðburði, ég vitna í hefðir á þessum slóðum sem tengjast viðfangsefni frásagnarlegra hluta að mati höfundi ritgerðarinnar. Rannsóknarspurningunni er “Hvers vegna skiptir saga Hólmgarðs svona miklu máli fyrir Rússa”?

Meginmál

Hólmgarður er borg sem er betur þekkt undir nafninu Novgorod og hún varð til á miðöldum árið 859 eftir krist. Á þessum tímum fyrir löngu síðan þá var þetta aðal borg Garðaríkis sem tilheyrði Rússlandi og þykir vera einn af merkustu stöðum í sambandi við sögu Rússlands frá upphafi. Borgin Moskva og St. Pétursborg eru þarna nállægt en borgin tilheyrir Úkraínu í dag, hart er barist upp þessar fornsögulegu slóðir og mikil átök hafa verið um yfirráð þessa svæðis nýlega.
Áður fyrr var maður að nafni Valdimar gamli fursti eða eins konar konungur í Garðarríki, nafnið Garðaríki er komið af norrænum mönnum á 10. og 11. öld. Valdimar á að hafa boðað kristinntrú fyrir Rússana á þessum tímum og hann var í miklu áliti hjá fólki sem þekkti til hans í gamla daga. Sagan segjir að Valdimar hafi átt faðir sem átti tvo aðra syni og að Valdimar hafi þurft að berjast við þá um yfirráð Garðaríkisins sem látinn föður hans hafi eitt sinn ráðið ríkjum í. Það gekk eftir að hann náði yfirráði yfir Garðaríki en þó með mikilli fyrirhöfn, hann hvorki meira né minna barðist við bræður sína og drap þá með einum eða öðrum hætti.
Núverandi forsetisráðherra Rússlands er skýrður í höfuðið á þessum Valdimar gamla eða mikla eins og sumir þekkja hann undir því tiltekna nafni. Það vill þannig til að Úkraínu forseti er einnig skýrður í höfuðið á þessum Valdimar, þess vegna er öruggt mál að saga Úkraínu og Rússlands renna nánast saman í eitt. Ef til vill hefði verið hægt að koma í veg fyrir mikið mannfall hjá báðum þjóðum sem eigast nú við í forræðisdeilum um landsvæði Úkraínumanna með að semja á friðsömum nótum en afar illa gekk það víst. Úkraínuforsetinn núverandi hann Volodymyr Zelensky hafnaði tillögu Rússlandsforseta honum Vladimir Pútin um að sameina þessi tvö lönd.
Hólmgarður er ein elsta fyrrum borg sem hefur tilheyrt Rússlandi og rétt við borgina rennur á sem heitir Ilmen- vatn. Hólmgarður er ekki ólík annarar borgar sem heitir Rochester og líklegast voru þessar borgir mikið skyldar langt aftur í tíman. Sagt er að ekki fyrir löngu bjuggu um 218.000 manns á þessum svæðum en fróðlegt verður að sjá hvernig fer í framtíðinni um íbúatölur þessara svæða eftir að stríðinu er lokið. Sagt er af heimildum að núverandi íbúar Hólmgarðs bera mikið stolt af sögu borgarinnar og ef til vill þá er sagan mikið kennd í skólum í bæði Rússlandi og Úkraínu. Það er ýmislegt annað sem fólk er stollt yfir og það eru sögulegar stofnanir sem urðu til fyrir óralöngu síðan áður en jafnvel nágrannaborgin Moskva var talinn partur af Hólmgarði, líklegast var það seint á miðöldum. Sagt er að í Hólmgarði hafi kaupmenn komið og stundað viðskipti. Meðal annars hinu þekktu kaupmenn Hansabandalagsins hafa í áranna tíð verið þarna og ef til vill var mikil blómsturstíð í Garðaríkjum langt aftur í tímann. Það hefur ríkt ákveðinn menning sem tilheyrir að miklu leyti til  menningu Rússlands og Rússar vilja ólmir eignast aftur sína gömlu söguslóðir með þessum víðamiklu aðgerðum sínum sem við heyrum af í öllum fréttaútskýringum á samfélagsmiðlum nútímans. Í tónlistarsögu Hólmgarðs þá er tónskáld að nafni Anton Arensky sem er fæddur þar árið 1861. Hann hefur notið mikilla vinsælda, hann á líklegast eftirlifandi ættingja í bæði Rússlandi og Úkraínu. Fleiri listamenn sem eiga afrek í list og menningu eru sífellt að koma til sögunnar þegar fornleifafræðingar eru að vinna vinnu sína við að finna einhverja muni frá fornum tímum frumbyggja þessa svæðis. Nýleg árið 1998 hlaut Hólmgarður nýtt nafn sem er Velikiy Novgorod, það er komið af fyrrum nafni borgarinnar frá miðöldum en þá var borgin kölluð “Lord Novgorod the Great”.                        
Allar þessar borgir sem barist er í þessa dagna um yfirráð núverandi Úkraínu þarfnast örugglega mikillar lagfæringar eftir sprengjur og mikla eyðilagnigu á því umhverfi sem átökin hafa átt sér stað á. Eftir stríðið þá á eftir að taka áratugi við uppbyggingu þessara skemmdaverka sem unnin hafa verið að hálfu Rússa. Rússar viðrast vera tilfinningalausir gangvart Úkraínumönnum og bera litla sem enga virðingu fyrir þessari ungu þjóð sem sem varð til eftir fall Sovíetríkisins. Ekki mikið af samningum hafa náðst á milli Úkraínu og Rússlands en við þessi átök hafa skapast heilmikil umræða um hvernig ríki jarðarinnar munu þróast í framtíðinni. Þannig að framtíð Hólmgarðs er algjörlega óráðin um þessar mundir eins og annara Úkraínuríkja. Eitt er víst að Úkraínumenn ætla ekki að gefast upp og þeir virðast meira að segja vera betur þjálfaðir hermenn með nóg af vopnum til þess að vera óviðráðanlegir fyrir Rússlandsherinn.
Staðan á Úkraínu hjómar þannig að landið hlaut sjálfstæði árið 1990 eftir að þeir tileyrðu bæði Sovíetríkjunum og Tékkóslóvakíu nánast alla 20. Öld. Á undanförnum öldum hafði núverandi Úkraínusvæðið tilheyrt rússneska keisaradæminu ásamt Póllandi að hluta til. Hlutin sem tilheyrði Póllandi var þá partur af austuríska keisaradæminu og hafði þá verið það í rúmlega heila öld. Saga Tékklands og Rússlands hafa sama uppruna ásamt Úkraínu þá vitaskuld. Þetta svæði sem hefur tiltölulega nýlega verið skipt á milli ríkjanna hefur stöðugt verið að mótast á nýjan leik á 19. öld og í dag ríkir algjör óvissa um hvernig hlutirnir munu mótast í framtíðinni eftir stríðslok.

Lokaorð

Þessi heimilda ritgerð var um þetta stríð sem nú varir yfir í vissum hluta Evrópu, mér fannst áhugavert að lesa mig til um sögu þessara ríkja og skil ekki afhverju þetta stríð tekur svona langan tíma. Afleiðingar þessa stríðs eru núþegar farnar að minna á gamalt myndefni úr seinni heimstyrjöldinni þar sem það eru allir í einhverju áfalli og kannski verður þetta slasaða fólk aldrei vinnufært eða heilbrigðir einstaklingar aftur. Til að hjálpa særðu fólki eftir svona átök er mikilvægt að allt fólkið sé með ágætis geðheilsu svo að hægt sé að hlúa að þeim. Ef til vill verður maður reiður ef maður hefur lent í miklum átökum á stríðsvettfanginum, ef til vill þá sér maður vini sína deyja á hverjum degi sem hermaður og við mannfólkið þörfnumst náttúrulega öll hvíld á hverjum degi til að halda öllum tegundm af heilsum við. Þannig að þetta er martröð líkast og Rússlandsforseti hlýtur að vera alveg tilfinningalaus óviti.

Ritgerð eftir Milliliðir um skáldsöguna Eldarnir sem Sigríður Hagalín skrifaði

Inngangur

Höfundur bókarinnar er Sigríður Hagalín Björnsdóttir, bókin kallast Eldarnir ástin og aðrar hamfarir, hún var gefin út árið 2020. Ritgerðin fjallar um söguþráðinn í viðkomandi bók, þar sem ég fer ekki ítarlega út í nöfnin á öllum og hvernig allir líta út þá finnst mér aðalega áhugvert að fjalla svolítið um starfið sem aðalsögupersónan gegnir, allt það sem hún veit um jörðina sem mér fannst frekar áhugavert til að skrifa eitthvað um í meginmálinu. Það kom á óvart þegar ég náði mér í þessa bók að það byrjaði eldgos á svipuðum slóðum og það byrjaði í bókinni. Sagan kom eins og elding úr heiðskýru lofti, ég sá mikla umfjöllun í sjónvarpinu um að höfundur bókarinnar Sigríður hafi séð þetta fyrir og veit allt sem þarf að vita um slíkar sem þessar náttúruhamfarapælingar.

Meginmál

Bókin hefst á því að Anna Arnardóttir er kynnt til sögunnar, afar nákvæmnar lýsingar eru á fjölskyldu hennar og hvernig heimilislífið þar er. Hún Anna er forstöðumaður Jarðvísindastofnunar og hún tekur starfinu sínu náttúrulega mjög alvarlega, svo er Anna líka nánast fædd í það starf vegna þess að pabbi hennar er einnig að vinna við jarðvísindi. Hún býr í glæsibúllu sem er við Elliðavatn. Anna og maðurinn hennar eru hamingjusamlega gift, eiga börn saman, þau eiga alla þá hluti sem eru bráðnauðsinlegir fyrir svona stóra fjölskyldu. Því er lýst þannig að allt hjá Önnu er fullkomið og hún búin að koma sér í góða stöðu í samfélaginu sínu á höfuðborgarsvæðinu.
Hún Anna er hörkudugleg kona sem vinnur við m.a. að taka ljósmyndir fyrir fjölmiðlana sem eru reyndar þeir nákvæmnlega sömu og eru í gangi á Íslandi um þessar mundir. Vinnustaðurinn hennar Önnu er stór og það eru margir aðilar þar sem koma við sögu og kynntir til nafns, höfundur bókarinnar lýsir þeim afar vel og allar þessar persónulýsingar fá mann til að fá góða mynd af því hvernig þetta á alltsaman að hafa verið, hvernig allt á að líta út í hinum blákalda raunveruleika.
Að mínu mati þá gerir Anna allt vitlaust með að halda framhjá manninum sínum og auðvitað er spennuþrungið framhjáhald í gangi til að halda lesandanum við efnið, auðvitað gengur lífið ekki vandamálalaust fyrir sig því einhvernveginn þarf höfundur bókarinnar að koma með eitthvað sem gerir skáldsögu að skáldsögu og ég gat ekki beðið með að vita hvernig málin komu til með að þróast í jákvæða eða neikvæða átt í sögunni.
Höfundur bókarinnar vitnar í slys sem gerðist í raun og veru árið 1947 þar sem maður að nafni Steinþór Sigurðsson lést við að rannsaka eldgosið í Heklu við að taka myndir fyrir þá íslensku fjölmiðla sem voru í gangi á þeim tímum.  Hann stóð of nálægt gosinu og fékk glóandi stein í bringuna sína við hjartastað og lést samstundis. Þetta slys var átakanlegt fyrir aðal sögupersónu bókarinnar hana Önnu, ég geri fastlega ráð fyrir því að fullt að fólki munu aldrei fara nálægt eldgosi bara til að skoða það út af því að það getur alltaf orðið skyndilegar breytingar á gosinu og dagarnir taldir fyrir suma viðstadda aðila.
Höfundur bókarinnar er með mjög áhugaverðar skoðanir á ýmislegum pælingum líkt og að segja að Íslendingar þurfa aldrei að stækka við sig með að taka yfir önnur lönd því Ísland stækkar af sjálfu sér út af eldgosum. Svo finnst höfundinum það vera einungis tímaspursmál hvenær það byrjar að gjósa hvar sem er og að við búum nánast á hrauninu þar sem gýs mest á, þá meinar hún að höfuðborgin hefði getað verið betur staðsett en þar sem hún er núna.
Höfundur bókarinnar hefur vandlega kynnt sér fyrir eldgosasögu Íslands með nákvæmum tímasetningum sem allar ættu að standast við þær heimildir sem Sigríður hefur náð komist í. Margar staðreyndir um jarðfleka jarðarinnar koma fram í bókinni, útskýrt er vandlega hvernig jarðflekarnir eru á stöðugri hreyfingu, aðskiljast og breytast í sífellu, höfundurinn segir að ein mannsævi sé stutt miðað við hversu lengi jörðin hefur verið til, afar áhugavert sem kemur fram í bókinni er að tugir kynslóðatímabila á mannfólkinu er eins og einn dagur fyrir jörðina miðað við hversu lengi við erum til hér á jörðunni.
Höfundurinn lýsir því ferli sem fer í gang á jarðvísindastofunni þegar það byrjar að gjósa en í sögunni þá reyndar útskýrir hann ákveðna ástarsögu sem fer í gang á milli Önnu aðalsögupersónu og samstarfsmanns hennar. Sumir vilja kannski svona spennuþrungna ástarsögu það sem sumir einstaklingar eru snillingar í að koma sér í slæma stöðu, gera allskonar slæma hluti, fólkið endar kannski með þvílíkt slæma samvisku yfir öllum sköpuðum hlutunum, enda svo með að láta sig hreinlega líða umtalsvert ömurlega yfir öllu saman eftirá, hver er sinnar gæfu smiður eins og orðatiltækið hljómar.
Í flestum köflum sögunnar er eitthvað mikið að gerast í sambandi við vinnuna hennar Önnu og hún einhvernvegin í vitlausum félagsskap allan tíman en svo endar hún með að vera svona hrikalega fallega hugsandi að hún vilji náttúrulega ekki fórna því sambandi sem hún er í með mannium sem hún er gift, orðstýr Önnu mun kannski glatast ef hún heldur framhjá og það fjáhagslega öryggi sem hún og fjölskyldan eiga sameiginlega, þá fer allt í vaskinn. Anna vildi halda áfram sínu eðlilega lífi með þá fjölskyldu sem hún á fyrir og segir þessum myndarlega ljósmyndara að hún vilji ekki vera með honum lengur. Ef til vill verður framhald að þessari en að mínu mati var aðalðersónan Anna bara rétt kona í vitlausum kringumstæðum en samt sýndi hún mikla ábyrgð fyrir sína nánustu með skynsamlegar ákvarðanir.

Lokaorð

Hér hef ég í þessari ritgerð fjallað nokkuð ítarlega um söguþráð skáldsögunnar og hef útskýrt hvað var svona gott við þetta verk eða það sem verkið í heild sinni hefur skilaði til mín sem skáldsaga. Ég hef tekið fyrir staðreyndir sem mér fannst áhugaverðastar við lestur þessarar bókar og sagt mína skoðun með gagnrýni á hlutina hér. Þetta er bók eftir mjög áhugaverðan höfund að mínu mati, hún er ábyggilega engan veginn hætt að skrifa sögur líkar þessari. Eflaust mun ég kaupa framhaldið af þessari sögu eða lesa fleiri bækur eftir hana Sigríði Hagalín og hún mun eflaust verða mikill metsöluhöfundur með þessa frumlegu skáldsögu.

Gagnrýni eftir Milliliðir á íslenskri bók sem heitir Heitur snjór

Heitur snjór fjallar um eiturlyf, hreint heróín sem ungt fólk á Íslandi byrjar að nota. Sagan hefst í eyðimörk Norður Afríku þaðan sem ópíumi var smyglað frá miðausturlöndum til Tyrklands, svo til Ameríku og Evrópu en úr ópíumi er búið til morfín, úr morfíninu er svo búið til heróín. Svo allt í einu gerist sagan í New York, þar sem lögreglan kemst í spilið, smyglkeðja hjá Íslendingi sem er bæði smyglari og birgðamaður eyðinlegst en sá maður heitir Arnþór í bókinni. Arnþór flýr til Íslands með nokkur kíló af heróíni og kemur því svo til sölu til Ólafs í Reykjavík með þeim skilyrðum að selja bara gömlum fíklum það en Ólafur svíkur það loforð. Afleiðingarnar af því er svo lýstar vandlega í bókinni. Það virtist hafa skapast ástand út af skorts á efninu fyrir þá sem ánetjuðust því, þær hörmungar eiga sér stað í Reykjavík seinna í bókinni, fólk fór að taka eftir einhverju einkennilegu hegðunarmynstri hjá ákveðnum einstaklingum og svo var raunin sú að sumir krakkar voru orðnir langt leiddir með þetta heróín og orðnir líkamlega háðir þessu sterka dópi. Ástandið hérna var orðið eins og í verstu stórborgum, fíklar meiðandi og rænandi fólki niðrí bæ um kvöld og helgar. Nokkrar sögupersónur sem urðu fyrir þessu efni heita Denni, Hulda, Marta, Leibbi og Bjarni. Denni var foreldralaus í íbúðinni sinni, hann hélt partý um helgar og móðir hans var veik á spítalanum á því tímabili. Hulda er kærastan hans Denna í bókinni og fór meðal annars að sofa hjá dópsala til að útvega Denna næsta heróín skammt. Hulda verður einnig háð efninu, hún reynir að verða sér út um meira af efninu sjálf og í lok bókarinnar reynir hún meira að segja aftur að selja sig fyrir sínum næsta skammt en það varð ansi missheppnuð tilraun sem leiddi hana til dauða en hún fyrirfór sér í lokin. Lögreglan er á hælum eiturlyfjasalanna eftir að þessi vinahópur drepa óvart gamlan mann þegar þau ræna hann til að ná sér í meiri pening til að geta keypt sér þetta umrædda eiturlyf, lögreglunni tekst að handsama Arnþór sem átti sök þess að heróínið fór í sölu en þá var hann orðinn mjög peningamikill af þessari sölu. Lögreglunni og þeirra rannsókn á þessu máli er vel líst í þessari bók. Þetta er góð bók að mínu mati og vel þess virði að lesa hana, það var hinsvegar leitt hvernig fór fyrir þessum krökkum sem voru í byrjun bara að leita sér að einhverju helgarkikki þegar þau smökkuðu þetta heróín sem þau vissu í raunini ekki hvað var og þau kölluðu það bara snjó. Það má segja að aðalpersónur bókarinn voru Denni og Hulda en því miður urðu þau bæði fárveik og orðnir langt leiddir fíklar í sögulok. Það má hreint útsagt segja að þessi bók hefur ekki endir þar sem allt fer vel.

Viktor Arnar Ingólfsson er höfundur bókarinnar og er einnig vel þekktur fyrir sögur sínar Engin spor frá árinu 1998, Flateyjargátu frá 2002 og Dauðasök frá 1978. Heitur snjór er frá árinu 1982.